Trên suốt dọc chiều dài đất nước Việt Nam, mỗi một vùng miền lại có những cách chế biến, gia vị, hương vị, trình bày,… khác nhau. Tuy nhiên, dù đặc trưng các vùng miền khác nhau nhưng vẫn có những nét chung làm nên điều tuyệt vời cho ẩm thực Việt Nam.
1. Ít dầu mỡ
Khác với ẩm thực của phần lớn các nước trên thế giới, các món ăn Việt Nam chủ yếu từ các loại rau, củ, quả, nên trong quá trình chế biến sử dụng ít dầu mỡ như ẩm thực Trung Hoa, cũng không sử dụng nhiều thịt như ẩm thực phương Tây. Chính vì lẽ đó, ẩm thực Việt Nam tạo được hương vị riêng không giống với bất kỳ nước nào trên thế giới.
2. Sự tổ hợp đa dạng hài hòa
Trong lịch sử, Việt Nam trải qua rất nhiều năm tháng bị các nước đàn áp trên thế giới, chính vì lẽ đó người Việt đã tiếp thu văn hóa ẩm thực trên thế giới và biến tấu để tạo ra hương vị riêng cho ẩm thực Việt Nam. Ngoài hương vị các món ăn đặc trưng Việt Nam không lẫn vào đâu được, người Việt Nam còn biết cách biến tấu thành tổ hợp đa dạng các món ăn của nền văn hóa ẩm thực thế giới với mùi vị hài hòa thu hút thực khách bốn phương.
3. Sự tổng hợp nhiều mùi vị
Hiếm có ẩm thực của đất nước nào tổng hợp nhiều vị chua, cay, mặn, ngọt với nhiều loại thực phẩm kết hợp với nhau như tôm, thịt, cua, rau, củ… như ẩm thực Việt Nam.
4. Sự cân bằng
Không biết vô tình hay hữu ý, những thành phần tạo ra các món ăn của người Việt Nam hầu như có sự cân bằng âm – dương; ẩm thực Việt Nam phân chia tính ấm – tính hàn của thực phẩm theo đông y
5. Sử dụng đũa gỗ
Đôi đũa gỗ của người Việt có mặt trong tất cả các bữa cơm gia đình của người Việt, ngay cả khi ăn các đồ quay, nướng… người Việt vẫn sử dụng đũa để gắp thức ăn. Đặc biệt là những đôi đũa bằng chất liệu gỗ hoặc tre mộc mạc, thô sơ như dấu ấn hồn Việt Nam trên mỗi bàn ăn của người Việt.
6. Ăn quây quần
Từ xa xưa, văn hóa cộng đồng làng xã đã ăn sâu vào tiềm thức của người Việt, thói quen ấy thể hiện rất rõ trong ẩm thực Việt Nam bởi trong bữa cơm gia đình, luôn có chén nước mắm chấm chung hoặc các bát con được múc ra từ một bát canh chung. Mâm cơm của người Việt đơn giản với tính sẻ chia rất cao, điều này hình thành nên tính cách cộng đồng gắn bó của người Việt.
7. Đậm đà hương vị
Khi chế biến món ăn, người Việt thường dùng nước mắm để nêm nếm hoặc kết hợp với nhiều loại gia vị khác để tạo nên sự đậm đà của món ăn. Mỗi một món ăn khác nhau đều có nước chấm tương ứng phù hợp với hương vị riêng, điều này tạo nên sự khác biệt của ẩm thực Việt.
8. Sự hiếu khách và xem trọng bữa ăn gia đình
Sự hiếu khách của người Việt thể hiện trong lời mời cơm trước mỗi món ăn, tuy mộc mạc nhưng rất chỉnh chu trong văn hóa của người Việt, người nhỏ tuổi mời người lớn tuổi ăn cơm; con cái mời bố mẹ ăn cơm và nếu trong bữa cơm có hàng xóm sang chơi đều được mời dùng cơm với gia đình. Trong bữa cơm của người Việt, không thiếu những câu chuyện trò gắn kết gia đình và thể hiện sự quan tâm tới những người xung quanh.
9. Dọn thành mâm
Người Việt có thói quen dọn sẵn thành mâm, vừa tiện lợi trong việc dọn món lên và xuống bàn, vừa thể hiện sự nương tựa, chăm sóc lẫn nhau.
Người Việt dù đi làm xa đến mấy, đều khao khát đến giờ chiều được về với mâm cơm gia đình ấm áp yêu thương.